Osada nad rzeką Miadziołką, wspomniana (996r.) pod nazwą Posadńik. Osadnictwo polskie na tych ziemiach pojawiło się już ok. XIV wieku. W wieku XVII Polacy stanowili (w zachodniej części niniejszego postawskiego powiatu Białorusi) zdecydowaną większość na tych terenach. Przywilej wielkiego księcia Litewskiego Witolda (1409) nadał osadzie - już o nazwie Postawy (pochodzącej od znajdujących się przy młynie stawów), prawa miejskie.
Postawy należały do powiatu oszmiańskiego województwa wileńskiego. Powstał tu drewniany kościół Matki Bożej (1522), (przebudowany w 1760r., nie zachował się do naszych czasów). Budowę w całości finansował właściciel lewobrzeżnej części miasteczka Jan Zenowicz. Do jurysdykcji tego wielmoży w owym czasie należało 6 budynków miejskich, w tej liczbie plebania i szpital na ulicy Widzowskiej. W 1552r. miasteczko należało do tychże Zenowiczów, ale już z przydomkiem Deszpota.
U Sapunowa znajdujemy wzmiankę o Postawach z roku 1579. Wówczas król Stefan Batory w Świrze przeprowadzał mobilizację, w czasie wojny z carem Iwanem Groźnym, i zbierał konnicę, a w Postawach – artylerię. Pancerne oddziały Stefan Batory przewoził szlakiem wodnym, a mianowicie: rzeki Miadzołka – Birweta – Dźisna – Zachodnia Dźwina. Możliwe, że właśnie w czasie tej krwawej wojny ktoś z miejscowych próbował ukryć rzadkie monety. „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” wspomina, że w jednym z folwarków, wchodzących w skład majątku Postawskiego, na wale odkrytym tylko z jednej strony, robotnik uprawiający rolę wykopał garnek pełen kosztownych monet, tak zwanego „bagdackiego” srebra.
Do połowy XVIII w. Postawy należały do rodziny Zenowiczów. Nowi właśćiciele - Stanisław i Hanna Sienkiewiczowie-Biegańscy ufundowali kościół i klasztor franciszkanów. Historyk Jerzy Jakimowicz znalazł wzmianki o tym, że w 1628r. w Postawach było 62 dworki. Miasto zostało doszczętnie zniszczone przez najazd moskiewski (1654-1667) w okresie potopu. W mieście pozostało wówczas tylko 5 niezniszczonych domów.
Od 1775 w Postawach odbywały się sesje trybunału sądowego powiatu Oszmiańskiego. Nowy właściciel miasteczka - poskarbi Litewski Antoni Tyzenhauz, przebudował centrum miasta według projektu włoskiego architekta Sacca. Postawił też manufaktury tkackie, młyn, garbarnię i zespół pałacowy. (O tym, jak wyglądał palac w czasach Tyzenhauzów, muwią nam wspomnienia spokrewnionwj z nimi Gabrieli Puzyniny, autorki znanego pamiętnika „W Wilnie i w dworach litewskich, 1815-1843”).
W miasteczku od 1728 pracowała fabrtyka papieru. Przez trzy lata (1782-1785) istniała tu szkoła muzyczno-teatralna pod kierownictwem Leona Sitańskiego, znanego kapelmistrza i skrzypka, sprowadzona z Grodna. Stworzono też orkiestrę, założono teatr, a nawet zespół baletowy pod kierunkiem Francois Ledoux (od 1781r.). W 1780 roku otwarto w Postawach tak zwaną szkołę podwydziałową, znajdującą się pod zarządem Szkoły Głównej Wileńskiej, czyli późniejszego Uniwersytetu Wileńskiego.
Uchwałą Sejmu Czteroletniego Postawy stały się (1791) centrum powiatu zawilejskiego województwa wileńskiego Rzeczpospolitej. W ostatnich latach I Rzeczypospolitej, Postawy znane były jako miasteczko sądowe bardzo rozległego powiatu oszmiańskiego: od 1775 roku (na zmianę z Oszmianą) odbywały się tu sądy powiatowe. W 1780 roku otwarto w Postawach tak zwaną szkołę podwydziałową, znajdującą się pod zarządem Szkoły Głównej Wileńskiej, czyli późniejszego Uniwersytetu Wileńskiego.
Miasto zostało zagrabiono przez Rosję w II rozbiorze Rzeczpospolitej (1793). 5 lipca 1812r. 1 francuska dywizja (z 3-go korp. marszałka Dawu) generała Morana zajęła Postawy. Miejscowa ludność witała francuzów jak wybawców od rosyjskiej okupacji.
Za caratu początkowo (do 1796) miasto powiatowe, póżniej w powiacie Dzisnieńskim obwodu Mińskiego, od 1842 w guberni Wileńskiej. Kolejny właściciel (1814-53) Konstanty Tyzenhaus, pułkownik armii Napoleońskiej i Księstwa Warszawskiego, utworzył w swoim pałacu muzeum ornitologiczne i galerię map, liczącą (1840) ponad 60 eksponatów. Jego potomek Rajnold Tyzenhauz zasłynął pracami z pedagogiki.
26 czerwca 1863 roku podczas powstania styczniowego niedaleko Postaw został rozbity odział Leona Czechowicza «Ostoji». W potyczce poległo 3 powstańców, a 8 dostało się do niewoli, wśród nich dowódca.
Pod koniec XIX w. przez liczące ponad 2400 mieszkańców miasteczko poprowadzono linię kolejową Królewszczyzna-Podbrodzie. Powstał wówczas nowy katolicki kościół pod wezwaniem Św. Antoniego z Padwy, i prawosławna cerkiew Św. Mikołaja (1894) przy rynku.
W 1903. i w 1905. r. w Postawach, w domu aptekarza Parniewskiego, ukrywał się przed władzami carskimi
Józef Piłsudski.
Podczas I wojny światowej, od 3 lutego do 16 grudnia 1917, miasteczko było okupowane przez Niemców, a puźniej przez bolszewików. W czerwcu 1919 roku zajmująca odcinek pod Postawami 3 kompania 6 pułku
piechoty legionów, dowodzona przez ppor. Jana Niemierskiego, została
otoczona w mieście przez przeważające siły nieprzyjaciela. Przez trzy
dni (19-21 czerwca 1919) kompania broniła się odpierając natarcia
sowieckie, aż do nadejścia odsieczy.
Dnia 1 czerwca 1920 r. 159 pp wielkopolskiej, należący do VII brygady rezerwowej, uderzył dwoma batalionami na Postawy zajęte przez oddziały sowieckie. Nieprzyjaciel powstrzymał atak IV batalionu. Powodzenie uzyskał III batalion, który o godz. 8-mej zajął Postawy. W walkach zdobyto dwa działa. 159 pp wlkp. stracił 7 zabitych i 31 rannych. 8 lipca 1920 Sowieci zajęli Postawy i w zamian za zgodę Republiki Litwy
na przemarsz przez jej teren Armii Czerwonej, atakującej Polskę,
przekazali miasteczko Litwinom.
W październiku 1920 r. Postawy znów wyzwoliło Wojsko Polskie. W latach 1921-1939 m. Postawy w granicach 2-j Rzeczypospolitej. Siedziba powiatu i wiejskiej gminy. Liczba mieszkańców zaczęła szybko rosnąć. W 1939 r. w miasteczku mieszkało ponad 5.000 osób. Według oficjalnych danych, w 1931r. polacy stanowili 49% mieszkańców powiatu, białorusini 48%, żydzi 3%. Postawski powiat, to jeden z 8 powiatów województwa wileńskiego.
Miasto zostało zagarnięte przez Sowietów 18.09.1939 r. Od pierwszych dni rządów sowieckich zaczęła się gehenna związana z aresztowaniami i zsyłką. Co miesiąc przyjeżdżały wagony po wysiedlane z Postaw i okolic rodziny polskie. Część ludności polskiej została wywieziona na Sybir lub Kazachstan, a część zamordowama w Głębockim i Wilejskim więzieniach. W 1939 roku Sowieci zdewastowali pomnik
"Poległym żołnierzom w obronie Ojczyzny" a następnie próbowali go przewrócić za pomocą czołgów. Zdołali go jednak tylko pochylić. Następnie chciano go wysadzić w powietrze, jednak nie zrobiono tego w wyniku protestów mieszkańców. Żelazne krzyże usunięto, a kości leżących tam żołnierzy wywieziono podobno w okolice Postaw. W miejscu cmentarza wybudowano dwupiętrowy dom. Zdewastowany pomnik stoi do dziś, odseparowany od rynku tym budynkiem. W 1940 roku Sowieci zburzyli sukiennice znajdujące się na rynku, wybudowane w drugiej połowie XVIII wieku.
Od 15 stycznia 1940 r. Postawy - centrum "rejonu” Wilejskiej „obłasti” (obwodu). Niemcy, którzy zajęli Postawy 6 lipca 1941r., utworzyli tu obóz dla 4 tysięcy osób (getto).
5 lipca 1944 miasto zajęły oddziały sowieckiej 145 „Witebskiej” dywizji strzeleckiej. Po zakończeniu 2-j wojny światowej władze sowieckie zarządziły „repatriacje” ludności polskiej do Polski. Objęła ona i mieszkańców Postaw. W jej wyniku znacznie zmniejszyła się liczba Polaków. Została ona praktycznie pozbawiona inteligencji. Za czasów sowieckich miasto należało do obwodu „obłasti” Mołodeczańskiej, a póżniej Witebskiej.
Od 1991r. na terenie niepodległej Białorusi. Stolica rejonu postawskiego w obwodzie witebskim. Położone w północnej części kraju, na pojezierzu Białoruskim, nad rzeką Miadziołką - dopływem Dzisny, 19 km. od granicy z Litwą. Miasto jest ośrodkiem drobnego przemysłu spożywczego i lniarskiego, a liczba ludności sięga 24000 osób. Przedmieścia Postaw są zabudowane ładnymi, drewnianymi domami w otoczeniu ogródków. Główna ulica, biegnąca ze wschodu na zachód, przecina rzekę Miadziołkę rozlaną tu w dwa stawy. Przy rozdzielającym je moście znajduje się tama i zabytkowy, późno klasycystyczny młyn wodny z drugiej połowy XIX wieku, z zachowanymi starymi mechanizmami. Na brzegu mniejszego ze stawów stoi neogotycki kościół. Od mostu niedaleko już do Rynku. Dzięki jego unikalnej, zabytkowej zabudowie, Postawy uważane są za jedno z najciekawszych, pod względem architektonicznym i urbanistycznym, miast Białorusi.
Urodzili się lub mieszkali w Postawach albo okolicach:
- Biskup Konstanty Felicjan Szaniawski (herbu
Junosza), urodził się 24 listopada 1668r. w powiecie oszmiańskim (do którego
wtedy należały Postawy) na Litwie i w kościele postawskim został ochrzczony.
Szaniawscy mieszkali tam od początku XVII wieku. Biskup włocławski od 1705,
przeniesiony do Krakowa 3 lipca 1720, scholastyk wileński, kanonik warmiński,
regent kancelarii koronnej, duchowny referendarz wielki litewski w 1703 roku.
Staraniem biskupa w latach 1724-1728 odnowiono zniszczony i spalony przez
Szwedów w 1702 r. Zamek Królewski na Wawelu. W 1720 r. ogłosił list pasterski,
który następnie pełnił rolę podręcznika pastoralnego. W 1725 r. ogłosił edykt
przeciw innowiercom oraz Idea vitae sacerdotalis czyli podręcznik ascezy dla
kleru. Zmarł 2 lipca 1732r. Został pochowany w katedrze wawelskiej w kaplicy
Bodzentyńskiej, gdzie jeszcze za jego życia stanął pomnik nagrobny z czarnego
marmuru autorstwa Kacpra Bażanki.
- W XVIII wieku w Postawach urodził się Józef Kowalski,
absolwent Uniwersytetu Wileńskiego, doktor medycyny, członek konsylium
królewskiego.
- Od 1806r. w Postawach pracował jego syn -
doktor Józef Kowalski, który przyjaźnił się z Adamem Mickiewiczem. Był
osobistym lekarzem kierownika powstania 1863r. na Litwie Konstantego
Kalinowskiego.
- W latach 1782-1785 w postawskiej Szkole
Muzyczno Teatralnej pracował Leon Sitański (znany kapelmistrz i skrzypek).
- Od 1782r. w postawskiej Szkole Muzyczno
Teatralnej, jako kierownik zespołu baletowego, pracował wielki pedagoga i
choreograf XVIII wieku, francuski tancerz Francis Gabriel Le Doux, który był
uczniem Gaetano Verstrisa, a następnie solisty opery paryskiej.
- Maria
Przezdziecka z Tyzenhauzów, malarka, filantropka. Ur. 13.XI.1823r. w Postawach.
Zm. 1890 r. w Warszawie.
- Znany malarz Alfred Rommer, powstaniec 1863r.
- Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Napoleon
Nikodem Cybulski (1854-1919).
- Słynny polski aktor Stanisław Jasiukiewicz
(1921-1973). Brał udział w kompanii wrześniowej, a podczas okupacji – partyzant
AK.
- Słynny polski aktor Zygmunt Kęstowicz
(1921-2007).
- Znany dyrygent, kompozytor i organista
Bronisław Rutkowski (1898-1964).
- Historyk, profesor uniwersytetu
Lublińskiego Hanna Dylągowa.
- Generał brygady Józef Świerczyński (w latach
1935-1938 mieszkał w Postawach, wtedy jeszcze podpułkownik). Wiosną 1940r.
został zamordowany w okolicach Charkowa, strzałem w tył głowy.
- Kśiądz Bolesław Maciejewski (1897-1942), w
latach 1935-1942 – kśiądz dziekan, proboszcz parafii w Postawach. W czasie 2-j
wojny światowej władze okupacyjne poleciły skreślić z Litanii Loretańskiej
wezwanie „Królowo Polski”, na co kś. Maciejowski nie zgodził się. Wobec tego
został aresztowany i 4.07.1942 r. rozstrzelany.
- Józef Rusak ps. „Bylina” (ur. 17 marca 1920 we wsi Falewicze gm. Kobylnik powiatu postawskiego. zm. 25 września 2021) – polski wojskowy, żołnierz Armii Krajowej.
- Wiktor Niechwiadowicz ps. "Jabłonek" (ur. w 1922 r. we wsi Borodzino postawskiego powiatu, zm. w 1996 r.) - polski wojskowy, żołnierz Armii Krajowej.
- Znany polski historyk Zbigniew Siemaszko
(Łondyn).
- Kś. wikary Postawskiego kościołu (193?-1942)
Aleksander Grabowski, podczas 2-j wojny światowej – kapełan 5-j (Wileńskiej)
brygady AK.
- Rektor Politechniki Poznańskiej, profesor
Bolesław Wojciechowicz.
- Profesor muzyki Antoni Maciejewski.
- Profesor Zygmunt Paszko, wieloletni kierownik
Zakładu Endokrynologii Centrum Onkologii w Warszawie.
- Profesor biochemii Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego Wiesław Makarewicz.
-
Profesor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Eleonora Jankowicz (1923-2003).
- 16 marca 1922 r. we wsi Duniłowicze
(postawski powiat) urodził się Bronisław Pietraszewicz (zm. 4 lutego 1944) –
dowódca I plutonu batalionu „Parasol” (ps. Ryś, Bronek), dowódca i główny
wykonawca zamachu na Kutscherę. Zmarł w wyniku ran postrzałowych, odniesionych
podczas akcji specjalnej likwidacji z wyroku sądu Polski Podziemnej Dowódcy SS
i Policji na Dystrykt Warszawski SS-Brigadeführera Franza Kutscherę.
- Znany polski architekt Zbigniew Marian
Ignatowicz.
- Jeden
z najwybitniejszych polskich powojennych malarzy realistów Olgierd
Bierwiaczonek (1925-2002). Urodził
się 30 sierpnia 1925 roku we wsi Łaszuki w powiecie postawskim.
- Inżynier
huty Małapanew w Ozimku Czesław Kwiatkowski, urodzony dn.16.IV.1926 w zaścianku
Świaciszki postawskiej gminy.
-
Słynna śpiewaczka operowa Olga Olgina
(Józefowicz), w latach 1936-1939 mieszkała w Postawach.
-
Współzałożyciel i Przewodniczący Zarządu Sekcji Chłodnictwa i Klimatyzacji w Poznaniu – Stanisław Jurkowlaniec, Kawaler Złotego Krzyża Zasługi (1990), Odznaki Honorowej Miasta Poznania, Odznaki Honorowej "Za Zasługi w Rozwoju Województwa poznańskiego".
