20 paź 2011

Parafia Zadziewie

«Kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego, drewniany, był założony i uposażony w Zadziewiu w 1620 r. przez sufragana wileńskiego Abrahama Wojnę. W 1760 r. kościół ten został odbudowany i uposażony przez bp. Tomasza Zienkowicza, fundusz kościoła stanowił folwark Zahacz z wioskami Duki i Litwinki. Kościół murowany powstał z ofiar parafian w 1911 r. Parafia zadziewska obchodziła szczególnie dwa święta: św. Trójcy oraz Przemienienie Pańskie. Podczas trwania tych świąt można było uzyskać 40 dniowy odpust przyznany przez papieża Klemensa XIII».  Źródło: «Kronika kościoła parafialnego w Zadziewiu, J. Kurczewski».

Parafialny kościół w podpostawskiej wsi Zadziewie do naszych dni nie zachował się. W latach 1949-1950 zniszczyli go (rozebrali) sowieci. Pozostała po nim tylko pamięć. Jeśli ktoś z czytelników blogu ma fotografię zadziewskiego kościoła, to bardzo proszę przysłać mi jej skan, żebym umieścił ją pod tym tekstem. Z opowiadania mojej mamy wiem, że był to „drewniany, bardzo piękny kościół, stojący na wzgórzu, w pobliżu malowniczego Jeziora Zadziewskiego”.

Dnia 30 maja 1929 r., podczas swojej podróży inspekcyjnej, wojewoda wileński Władysław Raczkiewicz wziął udział w uroczystem nabożeństwie i procesji z okazji święta Bożego Ciała w Zadziewiu. Nabożeństwo odprawił ks. proboszcz Pieślak.

Jesienią 1940 roku proboszczem parafii Zadziewie został ks. Jan Laska. Parafię Zadziewie ks. Laska bardzo mile wspominał. Mówił, że była to parafia „czysto katolicka i polska”. Liczyła około 4000 wiernych, bardzo oddanych kościołowi, ofiarnych i patriotycznych Polaków. Od strony zachodniej graniczyła z parafią w powiatowych Postawach, od których oddzielało ją długie Jezioro Zadziewskie. Przepracował tu ponad trzy lata, koniec okupacji sowieckiej, a następnie lata niemieckiej, które były bardzo ciężkie również dla duchowieństwa dekanatu Nadwilejskiego. 4. lipca 1942.r. został rozstrzelany w Berezweczu, (koło Głębokiego) wraz z innymi czterema kapłanami, dziekan z Postaw, ks. Bolesław Maciejewski.

Obowiązki proboszcza przejął wówczas dotychczasowy wikariusz, ks. Aleksander Grabowski, który w czasie kolędy w pierwszych dniach stycznia 1944. r. dowiedział się, że na plebanię przybyli Niemcy, aby go aresztować. Schronił się wówczas u ks. Laski, w Zadziewiu. Ten zawiózł go do swego parafianina Holaka, mieszkającego na kolonii wsi Daszki. Gdy wrócił z tej wyprawy, został powiadomiony, że żandarmi niemieccy jadą po niego.

Goniec z Postaw przyjechał saniami przez zamarznięte Jezioro Zadziewskie, gdy tymczasem Niemcy jechali dookoła jeziora. W ostatniej chwili zdążył wyjść z plebanii i schronić się tam, gdzie kilka godzin wcześniej ukrył ks. Grabowskiego. Piątego stycznia 1944r. obaj kapłani zostali umieszczeni w piątej brygadzie Armii Krajowej pod dowództwem "Łupaszki", Zygmunta Szendzielarza. Posługiwali duszpastersko i partyzantom i ludności okolicznych wiosek, w pobliżu których znajdował się oddział partyzancki.

W początkach lutego ks. Laska przyjechał do Wilna. Spotkał się tu z dziekanem polowym ks. Aleksandrem Rynkiewiczem, który ks. Laskę powołał na kapelana VI Brygady AK dowodzonej przez Franciszka Koprowskiego ("Konar"). Ksiądz Laska przyjął pseudonim "Ksiądz Piotr". Duszpasterzował do początków lipca 1944 r., kiedy po zdobyciu Wilna przy udziale Armii Krajowej, wojska sowieckie aresztowały polskie dowództwo, a część żołnierzy AK uwięziły w Miednikach.

Ksiądz Laska uniknął więzienia i na przełomie sierpnia i września 1944 r. objął parafię Sobakińce w dekanacie Wasiliskim. Pracował tu do wielkiego postu w 1946 r., kiedy to w obliczu zagrożenia aresztowaniem repatriował się do Polski. Za swój udział w działaniach Armii Krajowej został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Zmarł w Niemczech dnia 16 stycznia 2007 r. w wieku 97 lat.

„Diecezja Wileńska, Parafia Zadziewie”. Opis z roku 1842.

Abraham Wojna, biskup metoneński, sufragan wileński, wydzieliwszy z dóbr funduszowych tejże sufraganii, zwanych Zadziewie, położonych niegdyś w powiecie oszmiańskim, teraz w dwóch powiatach święciańskim i wilejskim, cząstkę na uposażenie kościoła parafialnego rzymskokatolickiego, erygował w Zadziewiu nową parafię. Wystawił drewniany kościół i mieszkanie dla proboszcza i uposażył je wieczyście przez wydany w roku 1620 funduszowy zapis. Kościół ten w roku 1765. konsekrował pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego Tomasz Zienkowicz, biskup ariopolitański, sufragan wileński.

Świątynia mieści wewnątrz sześć ołtarzy, o staroświeckiej architekturze, ozdobionych snycerszczyzną. W wielkim umieszczony jest obraz Świętej Rodziny, przybrany srebrną szatą, u szczytu zaś ołtarza ustawiona jest statua św. Kazimierza, królewicza, powleczona pozłotą. W bocznych ołtarzach z kolei widnieją obrazy: Matki Boskiej Bolesnej, trzymającej na swoim łonie umarłego Chrystusa, św. Barbary, Przemienienia Pańskiego, okryty srebrną szatą, figura Chrystusa Ukrzyżowanego, figura Jezusa Nazareńskiego, a u góry obraz Niepokalanego Poczęcia Maryi Panny, ozdobiony srebrną szatą. Zakrystia w srebro i inne potrzebne do świętych obrzędów sprzęty jest zaopatrzona dostatecznie.

Bractwu pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej, wprowadzonemu do tego kościoła przywilejem Stolicy Apostolskiej, wydanym 7 maja 1765 roku, nadano szczególne odpusty. Nie posiadało ono jednak własnego uposażenia. Szkółka parafialna zapisem funduszowym miała nadane dwa place o łącznej powierzchni 15 morgów, lecz te proboszcz dzierżawił komuś innemu, a szkoła faktycznie nie powstała.

Szpital miał własny dom, stary, w którym podczas wizyty mieszkało dwóch ubogich mężczyzn i dziesięć kobiet. Osoby te z powodu starości nie były już zdolne do pracy. Obligacji żadnych proboszcz nie realizował z racji zaginionego funduszowego zapisu, a stąd nieznajomości jego warunków.

Kościół parafialny zadziewski położony jest w powiecie wilejskim, przy samej granicy ze święciańskim, oddalony od miasta diecezjalnego Mińska o dwadzieścia dwie mile, a od powiatowego, Wilejki, o jedenaście mil. Sąsiadują z nim następujące ościenne parafie: postawska leży w odległości sześciu wiorst, komajska w odległości czternastu, hoducicka podobnie i kobylnicka dwadzieścia jeden wiorst. Ludności wyznania rzymskokatolickiego, spisanej w 1842 roku, było 4654 osoby zamieszkałe w 386 domach.

Fundusz ziemski składał się z dwóch folwarków: Zadziewia i Zahacia, do których należały dwie wioski i jeden zaścianek z 16 chatami włościańskimi. W czasie ostatniej rewizji zapisanych tu było 44 mężczyzn. Obszar ziemi funduszowej wynosił 11 włók, 13 morgów. Dochód roczny, zapisany w czasie wizyty metropolitalnej, wynosił rubli srebrnych 460. Plebania w odpowiednie do mieszkania i potrzeb gospodarskich budowle była wystarczająco zaopatrzona. Zabudowania te wystawione były na brzegu pięknego i dużego Jeziora Zadziewskiego, ozdobione dodatkowo trzema owocowymi ogrodami.

Biblioteka funduszowa liczyła 58 tomów. W dniu Przemienia Pańskiego organizowany był w Zadziewiu jarmark, częstokroć gromadzący kilkanaście tysięcy ludzi. Kościół zadziewski zaliczony został do klasy IV. Proboszcz miał wypłacany ze skarbu roczny dochód w wysokości rubli srebrnych 275 i na swój użytek miał wydzieloną ziemię o powierzchni 30 dziesięcin.

Niektórzy z księży Zadziewskiego kościoła:
    • 1784r. – ks. Wawrzyniec Ignacy Mąstowicz
    • 1853r. – ks. proboszcz Henryk Chocianowski, ks. wikary Stanisław Wilczewski
    • 1857r. – ks. proboszcz Wiktor Bychowiec
    • 1860r. – ks. Michał Olechnowicz
    • 1871r. – ks. proboszcz Wiktor Pirowicz (lub Birowicz)
    • 1901r. – ks. proboszcz Maciej Bugianis
    •  ????  – 1915 – ks. proboszcz Jerzy Maczulski
    • 1929r. – ks. proboszcz Pieślak
    • 193? – 1940 – ks. proboszcz Piotr Węckiewicz
    • 1940 – 1944 – ks. proboszcz Jan Laska.
    • 1944 – 1949 – ks. proboszcz Wielgat. W 1949r. aresztowany przez MGB jako "angielski szpieg". W 1956 roku został zwolniony z łagru i wyjechał do Polski.
     
    Stary parafialny kościół Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu koło Postaw. Zdjęcie wykonane na początku XX wieku, prawdopodobnie w 1910 roku. Z białoruskiej strony internetowej „Radzima.org”.
    Ruiny kościoła w Zadziewiu na brzegu jeziora Zadziewskiego. Zdjęcie wykonane w 1916 roku. Z białoruskiej strony internetowej "Пастаўскі Край"
    Ruiny kościoła w Zadziewiu na brzegu jeziora Zadziewskiego. Zdjęcie wykonane w 1916 roku. Z białoruskiej strony internetowej "Пастаўскі Край"


    Kościół w Zadziewiu. Rysunek ołówkiem na kartce pocztowej został wykonany przez niemieckiego oficera w 1916 roku. Z białoruskiej strony internetowej "Пастаўскі Край"


    Ruiny kościoła w Zadziewiu. Niemieckie zdjęcie z czasów I wojny światowej, wykonane prawdopodobnie w 1916r.
    Ruiny kościoła w Zadziewiu. Niemieckie zdjęcie z czasów I wojny światowej, wykonane najprawdopodobniej w 1916r. Parafialny kościół Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu koło Postaw został całkowicie zniszczony w czasie pierwszej wojny światowej, a na jego miejscu już w niepodległej Polsce w latach 20-tych został zbudowany nowy kościół z drewna.

    Ruiny kościoła w Zadziewiu. Zdjęcie z czasów I wojny światowej, wykonane najprawdopodobniej w 1916r. Parafialny kościół Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu koło Postaw, został całkowicie zniszczony przez rosyjską artylerię w czasie pierwszej wojny światowej, a na jego miejscu już w niepodległej Polsce w latach 20-tych został zbudowany nowy kościół z drewna.
    Pierwsza Komunia Św. Ksiądz Wielgat z dziećmi. Zdjęcie wykonane w Zadziewiu prawdopodobnie w latach 1944-1948. Z białoruskiej strony internetowej "Пастаўскі Край"

    Stary drewniany kościół w Zadziewiu, początek XX wieku. Zdjęcie z „Tygodnika Illustrowanego” (nr. 35 z 1911r.).
    Pierwsza Komunia Św. Dzieci z księdzem Wielgatem parafii Zadziewie. W pierwszym rzędzie trzecia od lewej siedzi dziewczynka Jadzia, która w przyszłości zostanie moją mamą. Zdjęcie wykonane latem 1944. lub 1945r. koło kościoła w Zadziewiu. Z prawej strony widać ścianę tej świątyni.

    Ks. proboszcz kościoła w Zadziewiu (1940-1944) Jan Laska.

    Plan budowy murowanego parafialnego kościóła Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu, który został pobudowany tam w 1911 roku. Podczas 1-j wojny światowej kościół był całkowicie zniszczony przez rosyjską artylerię. W okresie 2-j R.P. odbudowany z drewna.
    Plan budowy murowanego parafialnego kościóła Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu, który został pobudowany tam w 1911 roku. Podczas 1-j wojny światowej kościół był całkowicie zniszczony przez rosyjską artylerię. W okresie 2-j R.P. odbudowany z drewna.
    Plan budowy murowanego parafialnego kościóła Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu, który został pobudowany w 1911 roku. Podczas 1-j wojny światowej kościół był całkowicie zniszczony przez rosyjską artylerię. W okresie 2-j R.P. odbudowany z drewna.
    Plan budowy murowanego parafialnego kościóła Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu, który został pobudowany tam w 1911 roku. Podczas 1-j wojny światowej kościół był całkowicie zniszczony przez rosyjską artylerię. W okresie 2-j R.P. odbudowany z drewna.
    Plan budowy murowanego parafialnego kościóła Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu, który został pobudowany tam w 1911 roku. Podczas 1-j wojny światowej kościół był całkowicie zniszczony przez rosyjską artylerię. W okresie 2-j R.P. odbudowany z drewna.
    Plan budowy murowanego parafialnego kościóła Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu, który został pobudowany tam w 1911 roku. Podczas 1-j wojny światowej kościół był całkowicie zniszczony przez rosyjską artylerię. W okresie 2-j R.P. odbudowany z drewna.

    Plan drewnianego parafialnego kościoła Przemienienia Pańskiego w Zadziewiu, który funkcjonował tam do 1911 roku.



    Ten murowany kościół w Zadziewiu został całkowicie zniszczony w czasie pierwszej wojny światowej, a na jego miejscu w latach 20-tych XX wieku został zbudowany nowy kościół z drewna.

    Stronica z księgi Zadziewskiego kościoła z roku 1858.
    "Księga spowiadających się i przystępujących do komunii" kościoła w Zadziewiu z roku 1909.