Miasteczko Kobylnik

W okresie międzywojennym miasteczko Kobylnik było siedzibą gminy należącej do powiatu postawskiego (woj. wileńskie). Źródła pisane wymieniają tę miejscowość już w XV wieku. Jest on tam nazywany „Minori Medalo”, co znaczy Mały Miadzioł. Późniejsza nazwa Kobylnik pochodzi, zgodnie z legendą, od stadniny koni księcia Witolda.

Pierwszy, drewniany kościół katolicki w Kobylniku został zbudowany z fundacji księcia Świrskiego w 1434 r. W roku 1887 położono pierwszy kamień węgielny pod budowę murowanej świątyni pod wezwaniem Apostoła Andrzeja. W roku 1901 budowa tej świątyni, dzięki staraniom ks. Ignacego Rossołowskiego i parafian, została ukończona.

W 1866r. ludność miasteczka składała się ze 190 katolików, 164 Żydów, 7 prawosławnych, 5 starowierców i 6 mahometan (Tatarów). W 1910r. parafia liczyła 4383 katolików. Podobny skład wyznaniowo-narodowościowy zachował się do wybuchu II wojny światowej. Na przełomie czerwca i lipca 1942r. Niemcy rozstrzelali kobylnickich Żydów. Po wojnie wyjechała znaczna część Polaków - katolików, jednak mimo sporego napływu ludności prawosławnej, są oni nadal dużą grupą wyznaniową . W 2005r. w Kobylniku żyło 2500 mieszkańców.

Podczas I wojny światowej, w kwietniu 1916r., w Kobylniku mieścił się sztab 21. niemieckiego Korpusu Piechoty. Wiosną 1916r. w okolicach miasteczka odbyła się jedna z największych tej wojny bitew, którą historycy nazywają „bitwą nad Jeziorem Narocz”.

W latach międzywojennych w Kobylniku mieszkała znakomita partyzantka AK z 5. Brygady Wileńskiej, księżna Lidia Lwow. W jednym z wywiadów powiedziała: „...Okoliczne miasteczka przed wojną miały charakter wyłącznie polsko-żydowski, natomiast na wsi było różnie. Wyraźnie zarysowana była tożsamość religijna katolików i prawosławnych. Tożsamość narodowa nie była już taka wyrazista. Były liczne zaścianki szlacheckie. Ich mieszkańcy uważali się za Polaków i mieli bardzo patriotyczne poglądy. Natomiast jeśli chodzi o chłopów, to rozgraniczenie, kto jest Polakiem, a kto Białorusinem, było trudne.... Jeśli chodzi o język, to przed wojną w moich okolicach dominowała tzw. „mowa prosta”, kresowa oryginalna gwara, mieszanka języka polskiego i białoruskiego .... W moim odczuciu na wschodniej Wileńszczyźnie przeważali ilościowo Polacy. Przed wojną żadnych konfliktów narodowościowych na Kresach nie było. Różne narody żyły obok siebie i się tolerowały, ale ludzie tak się nie mieszali. Żydzi żyli z Żydami, Polacy z Polakami, Białorusini z Białorusinami....”.

Do roku 1937 kierownikiem polskiej szkoły powszechnej w Kobylniku był Stanisław Paszko (1895-1952). Ten człowiek był wielkim polskim patriotą. Bardzo wiele zrobił dla miasteczka i jego mieszkańców. Prowadził organizację „Strzelec”, organizował wycieczki do pobliskiego Zułowa – miejsca urodzenia Marszałka Józefa Piłsudskiego, zakładał „Kasy Stefczyka” (spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe), organizował ochotniczą straż pożarną, zakładał spółdzielnie „Społem”. Przy szkole stworzył bibliotekę , w której w niedziele obsługiwał czytelników przyjeżdżających z odległych miejscowości. Gdy po śmierci Józefa Piłsudskiego, na cześć Marszałka, postanowiono wybudować na Wileńszczyźnie sto szkół, Stanisław Paszko zaangażował się w budowę takiej drewnianej szkoły w Kobylniku, za co otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi i Medal Dziesięciolecia.

Podczas II wojny światowej w miasteczku powstała silna polska konspiracja. Jej kierownik porucznik Klimowicz został zatrzymany przez sowieckich partyzantów i 27. sierpnia 1943r. rozstrzelany razem z Józefem Soroką z Ludwinowa, Henrykiem Głowackim z Kupa, Barkowskim z Niesłuczy, Kucharą, Romećką, Tarasiewiczem, Tomaszewskim i jeszcze około osiemdziesięcioma innymi partyzantami AK z oddziału „Kmicica”.

W 1992 roku, na dziedzińcu kościoła w Kobylniku, wrocławska Straż Mogił Polskich na Wschodzie uhonorowała pomordowanych i poległych Akowców stalowym krzyżem ze stosowną tablicą z napisem w języku polskim.

Warto dodać, że teren byłego powiatu postawskiego był ośrodkiem polskiej konspiracji także po zakończeniu wojny. Ostatni poakowscy partyzanci zginęli koło Kobylnika w walce z bezpieką w 1956 r. Pisałem o tym w artykule "Partyzancki antysowiecki ruch na Postawszczyźnie i w innych regionach Białorusi w latach 1944 – 1956". http://postawyiokolice.blogspot.com/2012/05/partyzancki-antysowiecki-ruch-na.html

Po drugiej wojnie światowej, w 1964r., w wyniku zamazywania przez władze komunistyczne wszelkich pozostałości historycznych, nazwę Kobylnik zamieniono na Narocz (podobnie jak i nazwy kilku innych pobliskich wsi). Wtedy też została zamknięta katolicka świątynia. Władze pozwalały odprawiać w niej msze tylko w czasie wielkich świąt, może dwa albo trzy razy w roku. Jeśli się nie mylę, ksiądz przyjeżdżał z Litwy.

Z tym kościołem związane są i moje dziecięce wspomnienia. Pamiętam, że w końcu lat 60. byłem tam kilka razy razem z mamą i ojcem. Ludności było tak dużo, że wielka część wiernych stała na ulicy, bo wszyscy nie mogli zmieścić się wewnątrz świątyni. A mnie bardzo podobało się, jak grał organista. Tyle lat minęło....

Kobylnik, na ulicy Postawskiej. Zdjęcie wykonane podczas I wojny światowej

Koło kościoła w Kobylniku. Zdjęcie z ok. 1930-1939.

Ćwiczenia straży pożarnej w miasteczku Kobylnik postawskiego powiatu. Fotografia z ok. 1933-1939 r., z N.A.C.

Straż pożarna z miasteczka Kobylnik postawskiego powiatu. Fotografia z ok. 1933-1939., z N.A.C.

Majątek Kobylnik (obecnie nie istnieje). Zdjęcie z ok. 1916 r. Do września 1939 r. gmina kobylnicka znajdowała się w składzie powiatu postawskiego.

Kościół katolicki św. Andrzeja Apostoła w miasteczku Kobylnik (do 1939 r. w składzie postawskiego powiatu). Niemieckie zdjęcie z ok. 1916 r.

Miasteczko Kobylnik. Kościół katolicki (jeszcze drewniany) na litografii XIX wieku.

Niemieckie zdjęcie z ok. 1916r. Z rosyjskiej strony inyernetowej "Одноклассники Ру"

Niemieckie zdjęcie z ok. 1916 r. Z rosyjskiej strony inyernetowej "Одноклассники Ру"

Na ulicy w Kobylniku. Zdjęcie z ok. 1938 r.

Niemieckie zdjęcie z ok. 1916r. Z rosyjskiej strony inyernetowej "Одноклассники Ру"

Niemieckie zdjęcie z ok. 1916r. Z rosyjskiej strony inyernetowej "Одноклассники Ру"

Niemieckie zdjęcie z ok. 1916r.

Prawosławna cerkiew w Kobylniku. Zdjęcie z 1938r.

Niemieckie zdjęcie z ok. 1916r.

Niemiecki wojskowy cmentarz w Kobylniku (1916).

Niemieckie zdjęcie z 1916r.

Kobylnik. Niemieckie zdjęcie z 1916r. Po prawej wdali widoczny kościół św. Andrzeja Apostoła.

Niemiecki plan Kobylnika z 1916-1917r.

Niemieckie zdjęcie z 1916r. Kościół św. Andrzeja Apostoła w Kobylniku.

Kobylnik. Na dalszym planie widoczny kościół św. Andrzeja Apostoła. Fotografia wykonana w 1916r.

Niemieckie zdjęcie z 1916r.

Centralna ulica miasteczka Kobylnik. Z lewej widoczna dzwonnica kościoła św. Andrzeja. W dali – iglica cerkwi prawosławnej. Na ulicy stoją niemieccy oficerowie.

Zdjęcie wykonane podczas I wojny światowej w 1916r.

Kościół św. Andrzeja Apostoła w miasteczku Kobylnik. Niemieckie zdjęcie z 1916r.

Niemieccy żołnierze w miasteczku Kobylnik (1916). Zdjęcie z rosyjskiej strony inyernetowej "Одноклассники Ру"

Niemieckie zdjęcie wykonane we wsi Kobylnik w 1915-1916r. Z rosyjskiej strony internetowej "Одноклассники Ру"

Pałac w Kobylniku. Obecnie nie istnieje. Niemieckie zdjęcie z 1916r.

 Kościół św. Andrzeja Apostoła w Kobylniku (obecnie Narocz). 2011r.